कांही कविता

शुभ्र - तिमिर मोहक - वसना । मर्मर-रव-चर्चित - नयना
संथ तरल येई रजनी | विश्वांतुन जपुनी जपुनी;
मंद मंद ज्योतिःकणही । खोवुनिया मुकुटीं पाही,
पापणीत टिपुनी घेई । क्षण-कणिका ओल्या कांही;
सावरीत कचभारातें । वेचित ये मंगल हातें
जीवांचे हलके झेले। जागृतांत अंथरलेले.
सुन्न इथे झाली इवली । फुलमाया विश्वामधली;
जगतांना थोडी थकली । चांदण्यांत थोडी हसली,
स्वप्नाविण आता निजली । शीर्णपर्ण वैभवशाली;
रोमरंध्र शिणुनी गेले | अलवालीं शैवल थिजलें.
उमलतील कलिका दुसऱ्या | खेळतील निर्भय टिपऱ्या;
सांगतील झाली जागी। फुलमाया अन्य, अभागी !

बडवीत टिर्ऱ्या । अर्धपोट किंवा
ओंगळ देखावा । दाखवीत ॥

भिक्षा मागे रोज । एवढासा पोर,
आई ती लाचार । पाठीमागे ॥

शेठ सावकार । मीही शरमिंदा
मानव्य-मिलिंदा । पैसा देतों ॥

होउनिया नंगे । पोटा घास घ्यावा,
आम्हीही तो द्यावा । हलाखी ही ॥

सत्याचें सुपीक । विश्वांतून वेचूं,
प्रयोगांत खेचूं । परमाणू ॥

अधिकार ऐसा । मिळविला आम्ही;
आमुच्याच धामीं । नाठाळ कां ? ॥

सत्तेचेंच तूप । सत्तेचीच पोळी,
मानव्याची होळी | भाजाया ती ॥

देवा, ऐशी भूक । कासया दिलीस ?
झालों कासावीस । मीही नंगा ॥

जे अज्ञानांत जन्मले । आणि अज्ञानांत मेले,
त्यांस देवा तूं धरिलें । काय पोटीं ? ॥

का झालासी निष्ठुर ? | दिलें तयांसी अंतर
जन्ममरणाही नंतर । विश्वगर्भीं ॥

देह साफल्य पावले | पृथ्वीवरी त्यांचें भलें;
आलें काम त्यांनी केलें । आणि गेले ॥

गळे अश्रूंवीण चरबी । तीच अज्ञानाची छबी;
झाले ते खत आणि बीं । तुझ्या मळां ॥

आम्ही ज्ञानवंत भागलों । ना पश्चात्तापें पोळलों;
नाहीं कधी हळहळलों । परदुःखें ॥

वेचिलें ज्ञान कण कण | जैसे की वालुका-गण;
झालों कोरडे पाषाण । बुद्धिरूपी ॥

शिवलिंग माझे लिंग । हेंच अशांतीचे बिंग,
ज्यांच्या झुंजे संज्ञारिंग । व्यापिलें गा ॥

दोन्ही खवीस खमंग । एक अंगातला अनंग,
दुजा निर्गुणाचा ढंग । झटपटी ॥

एका शब्दाचा आधार । दुजा शरीरांत तर्र,
मध्ये लुंगासुंगा फकीर । मीच मात्र ॥

एक मांडी ‘काल’-बाजार। दुजा ‘उद्या’ दे उधार,
माझा 'आज'चा व्यापार । अगतिक ॥

जैसे विमानाचे पंख । फडफडल्याविनाही डंख
मारितां हवेस, शंख । हवा करी ॥

तैसें ज्ञान आणि वासना । दृश्य प्रदर्शनाविना
दंश करितां मन्मना । ओरडें तें ॥

जगाचा लिप्ताळा । नाही, किंवा भोळा;
तुझ्या परिमळा । मुकलों पैं ॥

एकला असून । मनीं दोन झालों,
आता मात्र भ्यालों । मला मीच ॥

नाहीं मी उदास । विपन्न, विरक्त;
नाहीं तैसा भक्त । ऐहिकाचा ॥

माथां केव्हा गोणी । बाची कधी नाम;
देऊळ, गुदाम | दोन्ही भाग्यीं ॥

कितीक दालनें । धुंडाळीत आलों;
उत्कंठा ही ल्यालों । स्वप्नांतली ॥

आशेचीच बात । आशेचेंच तूप;
जळतें स्वरूप । निराशेचें ॥

चिंतेवीण चिंता । आशेवीण आशा,
साद्यंत तमाशा । रंगवीन ॥

येईल पडदा । हळूहळू खाली;
विदूषका वाली । हास्यरस ! ॥

चालला हा बंदिवान । गाडा हाकी गाडिवान;
कुणी सूटबूटी ज्वान । अधिकारी ॥

शुभ्र खादीबंद शेट । जया हिंसाधर्म-वीट,
युद्ध-साहित्य-कंत्राट । घेण्या उभा ॥

नील गणवेषी हा खडी । गस्त घाली 'पीली पगडी';
वणिग् सहजगत्या वाकडी । दांडी मारी ॥

काळा कोट, काळा टाय । त्याचा कोर्टाकडे पाय;
बाराबंदीत घेई 'चाय' । खेडूत हा ॥

यंत्रा तेल मेकॅनिक । देत मळक्या वस्त्री एक;
अंगणी काढी स्वस्तिक । रूपलेखा ॥

तलम पारदर्शी वसनीं । ढेरपोट्या दे ताणुनी;
आंधळा लक्तराभरणी । चाचपडे ॥

केलें जन्मापासूनि रान । आपुल्या जिवाचें जाणुन,
वाटलें की काळोखांतून । येशील तूं ॥

नाही उठलों जगांतून । उचविलीं अंडीं ना बसून,
म्हणूनी ब्रह्मांडी का रुसून । बैसलास ? ॥

झाली ताटातूट कैशी । केव्हा आणि कोठे, मजसी
कांहीच नुरलें स्मृतिशेषीं । कृपावंता ॥

मात्र जैसें की पाखरां । झाडावरून येतां वारा,
मज अज्ञाताचा फवारा । बिलगे तसा ॥

मग उडती शब्द- पिसें । हृत्पंखांतले जे ससे,
ज्यां ज्ञात गोफणीसरसें । खाली आणी ॥

ज्ञाताज्ञाताची काचणी । सर्व बोलती की ही फणी;
इयें संज्ञाशक्ति का कुणी । विंचरावी ! ॥

नाही कोणी का कुणाचा । बाप-लेक मामा-भाचा,
मग अर्थ काय बेंबीचा । विश्वचक्री ? ॥

आई गोंजारते मुला । कासया हा बाप-लळा
बाईलप्रीतीच्याही कळा । कशास्तव ? ॥

येतें ऊर का भरून । जाती आतडी तुटून
कुणी कुणाचा लागून । नाही जर ? ॥

कैसा बांधला देखावा । जननमरणातून देवा,
कुशीकुशींत गिलावा । रक्तमांसी ॥

का हें बांधकाम सुंदर । फक्त नश्वरतेचेंच मखर
अथवा दर्शनी महाद्वार। मिथ्यत्वाचें ! ॥

मग कोठे रे इमारत । जिचें शिल्पकाम अद्भुत,
जीत चिरंतनाचा पूत । वावरे की ? ।

जरी कुठे ऐसें धाम । ज्याच्या पायऱ्याही अनुपम
आणि चुना-विटा परम । चिरस्थायी ॥

आहे बुद्धीशीं इमान । जाणें विज्ञानची ज्ञान;
परि कोठे तरी आन | ताण पडे ॥

जाणें भांडवली वृत्ती । नष्टचर्य पिकवी चित्तीं;
आणि कामगारा हातीं । करवंटीच ॥

जाणें शुद्ध शुचिर्भूत । एक प्रायोगिक सत्य,
जरी त्याचेंच अपत्य । हिरोशिमा ॥

येथ शब्द नाही विज्ञाना। हें अवघें मानव्याविना,
नरमेध वाटे नरांना । धन्य जेथे ॥

जाणें आसक्ती-विरक्ती । स्वार्थ परमार्थाच्या पंक्ती,
स्वच्छंदता आणि सक्ती । मिथ्या भाषा ॥

जाणें हें सर्व सर्व सर्व । नुरे जाणण्याचाही गर्व;
मतामतांचे निखर्व । मोजिले म्यां ॥

दोन खोल्यांच्या बिऱ्हाडीं । माझ्या घरी मी वऱ्हाडी
किंवा सासरी कऱ्हाडी । जामात की ॥

कष्ट होता चढे पारा । नाही क्विनीन उतारा;
अंगा झोंबे खारा वारा । अदृश्याचा ॥

येतां देवळाचा लांबुनी। घंटानाद जाई आंबुनी;
त्या घेतां भावना-भाजनीं । अश्रु फाटे ॥

किडली काळोखाची फळें । रात्रपाळी यंत्रांमुळे;
चाखतां भाव-यकृत् पिगळे । विषम ज्वरें ॥

रात्र-पापणीचे केस । तेच तारा-रश्मि-वेष;
परि निद्रेचें साहस | करवेना ! ॥